Φραγκοκάστελλο

15 χλμ ανατολικά από τη Χώρα Σφακίων βρίσκεται το ενετικό φρούριο του Φραγκοκάστελλου. Η περιοχή γύρω από το φρούριο φαίνεται ότι κατοικείται ήδη από τα παλαιολιθικά χρόνια χωρίς διακοπή, όπως έχουν δείξει τα μικρά λίθινα εργαλεία , δείγματα αποκρουσμένης τεχνικής από βραχοσκεπές αλλά και η μινωική κεραμική που βρέθηκαν σε επιφανειακές ανασκαφικές έρευνες (surface survey, Αμερικανικής ομάδας αρχαιολόγων και επιστημόνων από το 1980, με τίτλο Sfakia Mission). Επίσης, ίχνη κατοίκησης φαίνονται να συνεχίζουν μέχρι και τα ρωμαϊκά χρόνια. Στον 6^ο αι. μ.Χ. χτίζεται βασιλική πάνω στα θεμέλια της οποίας κατασκευάζεται τον 13^ο αι. ο ναός του Αγίου Νικήτα, που έδωσε και το αρχικό όνομα στο ενετικό φρούριο αργότερα.

Το φρούριο οικοδομήθηκε ανάμεσα στα 1371-1374 για να υπάρξει καλύτερος έλεγχος των ντόπιων επαναστατών αλλά και για προστασία από τη μεριά της θάλασσας. Εδώ έβρισκαν αραξοβόλι συχνά καράβια γαλλικού νηολογίου, ή πλοία προορισμού Toulon, που σταματούσαν προς αναζήτηση γνωστής ποιότητας κρητικών προϊόντων. Από τον όρο λοιπόν Φράγκος που για το ντόπιο περιγράφεται ο Γάλλος στα χρόνια Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας η ντοπιολαλιά το αποκάλεσε Φραγκοκάστελλο. Σαν Castel Franco, δεν μας παραδίδεται από τις Ενετικές πηγές, αλλά το γνωρίζουν σαν Castello di San Nikita.

Έγινε γνωστό για την επανάσταση του 1821, στις 18 Μαΐου 1828 (και σε προσπάθεια αναζωπύρωσης του επαναστατικού κινήματος, που στην Κρήτη είχε ατονήσει από το 1823) εδώ κατέφυγαν επαναστάτες Ελλαδίτες και Κρητικοί με αρχηγό τους τον Ελληναλβανό Χατζή Μιχάλη Νταλιάνη. Το κίνημα είχε άσχημη έκβαση με τον θάνατο 385 επαναστατών και του αρχηγού σε ηρωική έξοδο κατά τη νύκτα και την ανατίναξη του φρουρίου από τους Οθωμανούς Τούρκους . Η μάχη όμως που ακολούθησε την επόμενη σε αντίποινα του ηρωικού θανάτου των παραπάνω, από αγήματα άτακτων Σφακιανών αγωνιστών κατέληξε σε σφαγή και φυγή του Τουρκικού στρατεύματος, ίσως με 5000 θύματα όπως αναφέρουν υπερβολικά οι πηγές της περιόδου. Οι Τούρκοι θα αναλάβουν την ανακατασκευή του το 1866. Είναι συνδεδεμένο επίσης με ένα φυσικό οπτικό φαινόμενο, τους «Δροσουλίτες», πιθανόν αντικατοπτρισμός - διάθλαση μέσα από τις σταγόνες της πρωινής δροσιάς, κατοίκων της Βόρειας Αφρικής, σαν σκιές στρατιωτών που εμφανίζονται κατά τα τέλη Μαΐου με την πρωινή δροσιά και που πολλοί ντόπιοι τους ταυτίζουν με τους σκοτωμένους επαναστάτες του κινήματος του Νταλιάνη.

Map