Ο Άγιος Νικόλαος είναι πρωτεύουσα του νομού Λασιθίου από το 1904. Βρίσκεται στα βόρεια παράλια του κόλπου του Μιραμπέλλου και έχει περίπου 27.000 κατοίκους Βόρεια του Αγίου Νικολάου, υπάρχει κόλπος, που κατά την ενετική περίοδο χρησιμοποιήθηκε σαν φυσικό λιμάνι γνωστό με το όνομα λιμάνι του Αγίου Νικολάου (porto - scoglio di san Nicolo), από το ομώνυμο εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, που έδωσε και το όνομα του στην πόλη Το γεγονός ότι ο κόλπος αυτός είναι το καλύτερο φυσικά προφυλαγμένο σημείο του Μιραμπέλλου μετά την Ψείρα και τον Μόχλο, εξηγεί γιατί και τα σημαντικά νεκροταφεία της αρχαίας Καμάρας ήταν στην θέση αυτή. Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου έχει σπαράγματα τοιχογραφιών, που οι παλαιότερες ανάγονται στην εποχή της εικονομαχίας (1ο μισό του 8ου έως το μέσον του 9ου αιώνα) και πιθανότατα χρονολογείται μετά τον μεγάλο σεισμό του 7ου (672), σαν κοιμητηριακή εκκλησία μια και περιστοιχίζεται από ταφές θυμάτων της ίδιας περιόδου. Υπήρξε και δεύτερη τοιχογράφηση του ναού κατά τον 14ο αιώνα, επίσης σε σπαράγματα.

Η πόλη είναι χτισμένη στη θέση που βρισκόταν κατά την δωρική περίοδο η Λατώ προς Καμάρα, επίνειο της Λατούς Εταίρας, της οποίας τα ερείπια βρίσκονται περίπου 9 χλμ νοτίως του Αγίου Νικολάου με πανοραμική θέα. Σύμφωνα με τα επιγραφικά δεδομένα μετά τον 2ο π.Χ. αιώνα, η ονομασία Λατώ, χάνεται οριστικά και για χίλια χρόνια περίπου μετά ακούγεται μόνον Καμάρα, άλλωστε η πολιούχος θεά της πόλεως είναι η Αθηνά Καμαρίτις. Η πόλη του Αγίου Νικολάου (Καμάρα) έπαιξε σημαντικό ρόλο στην περιοχή κατά την ελληνορωμαϊκή εποχή, όπως μας δείχνουν οι ανασκαφές, καθώς και κατά τη α΄ βυζαντινή αλλά και τις επόμενες περιόδους. Στον λόφο, νοτιοανατολικά του λιμανιού, υπήρχε το ενετικό φρούριο του Μιραμπέλλου, που έδωσε και το όνομα του στην περιοχή, κτίσμα κατά παράδοση του Γενοβέζου πειρατή Pescatore (1204 -1211), θα αποτελέσει τον πυρήνα της κατοπινής μεσαιωνικής πόλεως. Άλλωστε πολύ κοντά στην θέση του τετράπλευρου Castel Mirambello (σήμερα δεν σώζεται τίποτα και στην θέση του το κτίριο της Νομαρχίας), βρίσκεται η μονόκλιτη βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας, με αξιόλογες τοιχογραφίες του δεύτερου μισού του 14ου αιώνα.. Δίπλα στο λιμάνι βρίσκεται η λίμνη Βουλισμένη, που το 1870 συνδέθηκε με ένα κανάλι με τη θάλασσα. Έχει βάθος

και σχήμα κωνοειδές, καρστική δημιουργία, υποθαλάσσιο σπήλαιο, που απ’ το βάθος αναβλύζει νερό. Σύμφωνα με τον μύθο, στη λίμνη έπαιρνε το μπάνιο της η θεά Αθηνά, ίσως δε ο ναός της πολιούχου θεάς των ελληνορωμαϊκών χρόνων να μην ήταν πολύ μακριά. Το ιστορικό κέντρο της πόλης δεν σώζεται, όμως τα χαρακτηριστικά νεοκλασικά κτήρια κοντά στο κανάλι της λίμνης και στο παραλιακό μέτωπο δίνουν μεγάλη γραφικότητα και εδώ έχουμε το δεύτερο μεγαλύτερο αρχαιολογικό μουσείο της Κρήτης, μετά απ’ αυτό του Ηρακλείου. Είναι μια μοντέρνα και πολύ γραφική πόλη

Map